Krzywdzenie fizyczne – zwłaszcza jego brutalne formy – można rozpoznać po specyficznych objawach, takich jak:

• siniaki (na głowie, na uszach, na szyi lub na miękkich częściach ciała – na brzuchu, plecach I pośladkach, na przedramionach i ramionach, na tyłach nóg, na dłoniach lub stopach; w kształcie dłoni lub jakiegoś przedmiotu, w różnych stadiach gojenia)
• uszkodzenia skóry (na przykład w miejscy przymocowania ucha do głowy)
• urazy oczu (wylew podspojówkowy – pęknięte naczynko krwionośne w oku, podbite oko, opuchlizna wokół oka)
• oparzenia (np. ślady przypalania papierosem)
• ślady zębów
• pęknięcia lub złamania kości (np. złamanie spiralne)

Niektórzy rodzice lub opiekunowie mogą próbować ukryć krzywdzenie. Mogą podawać rozmaite wyjaśnienia siniaków lub innych śladów na ciele dziecka, takie jak: „Dziecko biegało i wpadło na stół”. Same dzieci również mogą ukrywać swoje obrażenia, aby chronić rodziców albo dlatego, że się wstydzą lub z obawy przed konsekwencjami.

Należy zachować szczególną czujność, kiedy obrażenia dziecka nie pasują do wyjaśnienia udzielonego przez samo dziecko lub przez jego opiekuna.

Do innych objawów krzywdzenia fizycznego należą:

• trudności z oddychaniem (na skutek podtapiania albo duszenia)
• wymioty, senność (oznaki zatrucia).

Krzywdzenie emocjonalne jest trudniejsze do rozpoznania, ponieważ nie ma specyficznych objawów i nie zostawia widocznych śladów na ciele dziecka. Jeśli jednak zauważasz, że dziecko:

• nie potrafi kontrolować silnych emocji albo gwałtownie wybucha
• wydaje się nie mieć kontaktu z rodzicami
• brakuje mu umiejętności społecznych, ma niewielu przyjaciół (lub nie ma ich wcale)
• ma niską samoocenę
• jest niespokojne, przygnębione
• ma zaburzenia odżywiania lub snu
• traci na wadze
• zaczyna brudzić bieliznę kałem
• przejawia zachowania obsesyjne
• staje się agresywne w stosunku do rówieśników
• nie przychodzi do szkoły
• podejmuje zachowania autoagresywne (samookaleczanie)
• ma myśli samobójcze lub podejmuje próby samobójcze

Może to oznaczać, że dziecko jest krzywdzone emocjonalnie, zwłaszcza gdy obserwujesz, że dany objaw się nasila, albo zauważasz kilka symptomów. Niektóre z tych objawów mogą jednak wynikać z innych problemów, dlatego tak ważne jest poszukiwanie przyczyny.

Trzeba również pamiętać, że objawy niespecyficzne mogą się istotnie różnić – nie u wszystkich dzieci wystąpią wszystkie wymienione symptomy albo taki sam zestaw objawów.

Ćwiczenie Refleksyjne

Które z wymienionych wyżej symptomów wystąpiły u Janka i powinny zaniepokoić jego wychowawczynię?